Als (onderwijs)coach kwam ik dit gisteren in een coachgesprek nog tegen bij een docent. Ze had al ja gezegd tegen dat verzoek van haar leidinggevende voor ze er erg in had en achteraf dacht ze: “ Dat had ik beter niet kunnen doen want het is gewoon teveel. Keer op keer doe ik dit, hoe dan!”
Als je een redder (zie ook deze blog) of pleaser inprint hebt ontwikkeld in je leven dan is het nog niet zo makkelijk om nee te zeggen tegen dat verzoek van je leidinggevende of collega’s. Je vindt het dan o.a. moeilijk om je grenzen te voelen, laat staan bewaken en je wilt het graag goed doen voor die ander.
Hoe kom je aan zo’n redder of pleaser inprint?
Grote kans dat in jouw gezin van herkomst één of meerdere dingen aan de hand waren:
- je ouders konden je niet geven wat je nodig had.
- je voelde je niet gesteund
- er was onveiligheid door fysieke verwaarlozing of geweld
- je ouders wisten niet om te gaan met jouw emoties en behoeftes
- je werd niet getroost zoals je dat nodig had
- je moest veel dingen alleen oplossen
Je bent kortom in meer of mindere mate onveilig gehecht. Je hebt meerdere situaties meegemaakt waarin je overwhelmed was en er niemand was om jou te troosten of te begeleiden hierin (co-reguleren). Je ouders gingen uit verbinding met jou terwijl je dat op dat moment juist hard nodig had. Jouw zenuwstelsel is op dat moment in fight, flight of freeze gegaan en je lichaam heeft deze pijnlijke ervaring opgeslagen. Door stress of als iemand je herinnert aan deze oude gebeurtenis door een woord, toon of gebaar gaat jouw lichaam weer in de fight, flight or freeze stand. Of je probeert die ander te pleasen en hoopt zo te voorkomen dat de ander uit verbinding gaat of boos wordt. Dit gebeurt allemaal grotendeels onbewust.
In deze staten is het bijna niet mogelijk om een bewuste keuze te maken. Het is onderzocht en bewezen dat je dan niet meer goed kunt nadenken en je je lijf niet goed kunt voelen. Je kunt niet meer bepalen of je moe of gestresst bent, je hebt even geen overzicht meer over je andere taken op korte termijn en hoeveel tijd ze kosten en ook je planning voor de lange termijn en wat deze activiteiten je kosten en opleveren is vaag.
Daarnaast heb je als kind geleerd om je veiligheid zoveel mogelijk te garanderen en je behoeftes gevuld te krijgen door:
- je continue af te stemmen op anderen
- geen grenzen aan te geven omdat je bang bent dat mensen uit verbinding gaan of boos worden
- loyaler te zijn aan anderen dan aan jezelf
- jezelf kleiner of onzichtbaar te maken
Hoe maak je dan wel bewuste en gezonde keuzes?
Je hebt een paar dingen nodig om die bewuste keuze te maken waardoor je goed voor jezelf blijft zorgen en op je werk die betrouwbare werknemer wordt. Want als jij je grenzen kunt aangeven en dus niet overvraagd wordt, loop je op de lange termijn geen kans om in een burnout te raken. Win-win-win voor jou, je werkgever en je naasten.
Wat heb je daarvoor nodig?
- Geef jezelf afstand en tijd
- Vraag je af: Wie zijn zaak is het?
- Communiceer mindful
- Stop met overexplaining of sugarcoating
- Geef jezelf afstand en tijd
Geef jezelf als eerste heel bewust afstand en tijd om een goede keuze te maken. Dit kun je fysiek doen door letterlijk een stap naar achteren te doen of even naar het toilet te gaan. Geef aan dat je het verzoek gehoord hebt, dat je erover na gaat denken (en voelen) en er later op terugkomt. Geef ook duidelijk aan wanneer dat zal zijn, dat stelt niet alleen die ander gerust maar je geeft er ook jezelf duidelijkheid en rust mee.
Wil je meer weten over het al dan niet overprikkelde zenuwstelsel kijk dan even op deze blog.
- Vraag je af: Wie zijn zaak is het?
Toen ik na een burnout weer ging werken heb ik heel veel gehad aan deze vraag van Byron Katie: wie zijn zaak is het?
Zij zegt: er zijn drie soorten zaken: jouw zaak, mijn zaak en Gods zaak. Gods zaak is bijvoorbeeld er is een overstroming, de bussen reden niet, het is glad buiten.
Als ik in jouw zaak sta, wie staat er dan letterlijk in mijn zaak?
Ik voelde mij voor heel veel dingen verantwoordelijk, ook dingen die niet voor mij waren. Zoals de taak van mijn leidinggevende, het systeem waar ik in werkte, hoe een leerling werd opgevoed, enz. Door mijzelf voor iedere beslissing of taak die ik zag eerst de vraag te stellen: wie zijn zaak is het, werd mij meer en meer duidelijker dat ik mij verantwoordelijk voelde voor veel te veel zaken die niet eens van mij waren, en dat ik daarmee structureel over mijn eigen grenzen ging. Het werd steeds helderder wat wel mijn verantwoordelijkheid was in een bepaalde situatie.
- Communiceer mindful
Oké, je hebt besloten nee te gaan zeggen tegen dat verzoek. En hoe communiceer je dat dan zodanig dat jullie allebei in jullie waarde worden gelaten en in verbinding blijven met elkaar?
Hou het feitelijk, hou de emoties achterwege en hou het bij jezelf.
Zeg bijvoorbeeld het volgende: Jij vroeg mij gister of ik dit en dit wil gaan doen. Ik heb er goed over nagedacht en ik ga het niet doen. Ik heb nu al zoveel taken dat ik er geen tijd voor heb.
Kijk voor meer tips naar het gratis ebook: Feedback geven met de ik-ik-jij methode
- Stop met overexplaining en sugarcoaten.
Zeg eerlijk, had je niet veel meer willen gaan uitleggen dan wat bij punt 3 staat beschreven? Dat je b.v. snapt dat je leidinggevende niemand anders kan vinden, dat je het zelf ook heel naar vindt dat je nee moet zeggen, dat je het erg vindt dat de organisatie nu een probleem heeft, en verder alles wat jij zelf al stiekem bedacht had te willen zeggen.
Overexplainen en sugarcoaten is een uiting van onveilige hechting. De pleaser in ons doet dit omdat we begrepen willen worden, de ander niet pijn willen doen, aardig gevonden willen worden, de ander niet boos willen maken, enz. Maar wat daar werkelijk onder zit is dat we bang zijn om verlaten te worden. Het is een primaire angst om er helemaal alleen voor te staan, die vaak terug te voeren is op je babytijd. Je werd voor de eerste keer verlaten op het moment dat je geboren werd en van je moeder gescheiden werd. Dat is voor een baby toch helemaal niet te bevatten wat daar gebeurde?! Als je vervolgens vaker alleen bent gelaten en niet gecoreguleerd werd door je ouders bij hevige emoties, heb je daar een wond ontwikkeld, een trauma opgedaan.
Nu je weet waar dit vandaan komt, hoe zou het voor je zijn om bij de vraag van je leidinggevende eens gewoon te zeggen ‘Nee, dat ga ik niet doen’ zonder toe te lichten waarom?
Kijk ook eens bij Grenzen zijn een vorm van zelfliefde.
